İşçi ya da işverenin belirsiz süreli iş sözleşmesinin haklı nedenler olmadan feshetmesi halinde hak kazanılan tazminata ihbar tazminatı denir. Bu yazı kapsamında işçi bakımından ihbar tazminatı değerlendirilecektir. İhbar tazminatına hak kazanılabilmesi için yazılı bir iş sözleşmesi bulunması zorunluluğu yoktur; yani işçinin işyerinde fiilen çalışmış olması yeterlidir. Tazminat miktarı, mağdurun zararına göre belirlenmeyecek yasada yazılı tutara göre miktarına karar verilecektir.

İhbar tazminatına hak kazanılması için oluşması gereken şartlar şunlardır:

1. İşçi İş Kanuna göre işçi sayılmalı, işyeri ve işveren de bu kanun kapsamında olmalıdır.
2. İhbar tazminatı ancak kendisine karşı iş sözleşmesi haksız olarak, yani bildirim sürelerine uyulmadan sona erdirilen taraf tarafından talep edilebilir. Haklı nedenle fesih hallerine dayanan (İK md. 24 ve 25) işçi veya işverene ihbar öneli ve ihbar tazminatı uygulanmamaktadır.
3. İhbar tazminatı talep eden taraf bildirim koşuluna uyulmadan iş sözleşmesinin feshedildiğini ispatlamakla mükelleftir.
4. İhbar tazminatı isteyebilmek için taraflar arasında bulunan hizmet sözleşmesinin belirsiz süreli olması gerekir. Belirli süreli hizmet sözleşmelerinin sona ermesinde ihbar tazminatı söz konusu olmaz.
5. İhbar tazminatı kıdem ve yıllık izin gibi 1 yıl çalışma şartına bağlanmamış ve sözleşmesi 6 aydan az sürmüş işçiyi kapsamına almış olmakla haksız fesih halinde işçinin ve işverenin ihbar tazminatı alma hakkı vardır.
6. Hizmet akdi konusu işlerin sürekli işlerden olması şarttır. Hizmet akdi sürekli bir iş için yapılmış olmalıdır. Niteliği bakımından 30 iş gününden fazla süren işler sürekli iştir.(İK md.10)

İhbar tazminatı aşağıdaki durumlarda alınamaz:

1. İşverenin İş Kanunu madde 25’te belirtilen nedenlerden birini haklı sebep olarak göstererek iş sözleşmesini sonlandırması
2. İşçinin istifa etmesi
3. Deneme süresi içinde işverenin iş sözleşmesini feshetmesi
4. İşçinin ölümü
5. İhbar tazminatı süreleri içinde işçinin kendi isteğiyle, sağlık sebebiyle işten ayrılması
6. İşçinin muvazzaf askerlik nedeniyle işten ayrılması[1]
7. Emeklilik nedeniyle işçinin sözleşmeyi feshetmesi[2] (Ancak kıdem tazminatı alabilir.)
8. Kadın işçinin evlilik nedeniyle 1 yıl içinde işten ayrılması

HESAPLAMA YÖNTEMİ

İşçinin kıdeme esas ücreti, giydirilmiş ücret üzerinden belirlenecektir. Sözleşme ile artırılmadıysa İş Kanunu madde 17’deki yasal ihbar önelleri -bir hafta 7 gün esas alınmak kaydıyla- baz alınır. (Bknz. aşağıdaki tablo)

Bu süreler içinde işçi işten çıkma nedenini işverense işten çıkarma nedenini mutlaka yazılı şekilde bildirmelidir.

İhbar tazminatından gelir vergisi ve damga vergisi dışında kesinti yapılamaz. İhbar tazminatı, işçinin işyerinde iş sözleşmesi ile bağlı olarak çalıştığı sürelere bağlı bildirim sürelerinin hesaplanması suretiyle bulunur, işçinin brüt ücretine göre hesaplanır.

Aşağıda sayılan giderler ihbar tazminatının hesaplanmasında dikkate alınmayacaktır:

• Ayni ve nakdi ödemeler,
• Fazla mesai ücretleri,
• Genel tatil ücretleri,
• Hafta tatili ücretleri,
• İkramiye
• SGK Primleri

FAİZ

Kural olarak faize hak kazanılması için işverenin temerrüde düşürülmesi gerekir.(İK md. 17) Sözleşmede belirlenen ödeme tarihi faiz başlangıcı olarak esas alınır. İhbar tazminatında uygulanması gereken faiz oranı değişen oranlara göre yasal faiz olmalıdır.[3]

ZAMANAŞIMI

  İhbar tazminatı yasadan kaynaklanan götürü bir tazminattır.  7036 SK. ile ihbar tazminatı talep ve dava hakkı 25/10/2017 tarihinden itibaren 5 yıllık zamanaşımı süresine tabidir. Bu 5 yıllık süreye arabuluculukta geçen süre de eklenmelidir. Hem işçi hem de işveren açısından ihbar tazminatı isteminde en sık yapılan hata arabuluculukta hak kazanıp kazanmadığı bilinmeden müzakere yapılmasıdır. Haksız neden ile iş akdinde son verilen işçi işverenden talep ettiği halde ihbar tazminatını alamıyorsa yapacağı ilk iş arabulucuya başvurmak olmalıdır.

KAYNAKÇA

4857 sayılı İş Kanunu, http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.4857.pdf , 16/07/2018

OCAK Uğur, Feshe Bağlı İşçilik Alacakları, 1. Kitap, Gaziantep, 2018, s. 839-847

https://www.muhasebenet.net/haber.php?haber_id=18057 , 16/07/2018

Elif  YILDIZ

[1] 9. HD. 2013/7911 E. 2015/25 K. 12.01.2015

[2] 9. HD. 2012/7708 E.2012/6884 K. 05.03.2012

[3] 9.HD.  2008/30158 E. 2008/28418 K. 24.10.2008