Tüm dünyada dostane yollarla uyuşmazlık çözüm yöntemleri içinde en yaygın olarak bilinen ve uygulanan Arabuluculuk 2013 yılında “HUKUK UYUŞMAZLIKLARINDA ARABULUCULUK KANUNU”ile Türk Hukuk Sistemine alternatif olarak getirilmiştir. Bu kanun ile taraflar içinde bulundukları uyuşmazlığı tarafsız bir üçüncü kişi yardımı ile mahkemeye gitmeden yada mahkemenin yönlendirmesiyle çözebilecekleri alternatif bir uyuşmazlık çözüm yöntemine kavuşmuştur. Bu yöntemle her iki taraf için problemler çözümsüzlükten yeniden bir iş ortaklığına dönüşebilecek, çatışmalar çözülebilecek, etkili kararlarla, alternatifler yaratıldığı için kişilerin kendilerine olan güven ve saygıları ile toplumların barış,esenliği ve insanlar arasındaki iletişimin kalitesini arttırıcaktır.Kısaca;Sonucu tarafların belirlediği, daha az masraflı, çok daha hızlı karar verildiği, güvenilirlik ve gizliliğin ön planda olduğu, psikolojik riskin az olduğu mahkeme dışı etkin bir çözüm yolu hukuk sistemi içerisine dahil edilmiştir.
Arabulucu;En az 5 yıllık mesleki kıdemi olan,yasa tarafından belirlenilen arabuluculuk eğitimini aldıktan sonra sınavlarında başarılı olarak Hukuk İşleri Genel Müdürlüğünün Arabuluculuk Daire Başkanlığının Arabulucular Siciline Kayıt Yaptıran hukukçudur.
Arabulucu; Sistematik teknikler uygulayarak,tarafların gereksinimleri doğrultusunda görüşmek ve müzakerelerde bulunmak amacıyla tarafları bir araya getirerek birbirlerini anlamalarını, çözümlerini kendilerinin üretmesini ve aralarında iletişim sürecinin kurulmasını sağlamaya çalışan tarafsız üçüncü kişidir.
Taraflar aralarındaki uyuşmazlığı, mahkemeye gitmeden bir arabulucu eşliğinde çözmeye karar verebilecekleri gibi tarafların uyuşmazlığa ilişkin bir davası sürerken mahkemenin ,arabuluculuk yöntemini önermesiyle taraflar, iş hukuku, ticari, tüketici, kira, aile, fikri ve sınaî uyuşmazlıklara ilişkin pek çok hukuki meseleyi arabuluculuk yöntemiyle çözebileceklerdir.
Arabuluculuk sürecin de konuşulanlar ve ibraz edilen belgeler taraflar aksini istemedikçe gizlidir. Bu gizliliğe arabulucuların, sorunun taraflarının, avukatlarının ve yanlarında gelen kişilerin uyması gerekir.
Arabuluculuk sürecinin en önemli özelliği gönüllü olmasıdır. Kişiler isterlerse hiç arabuluculuğa başvurmadan mahkemeye de başvurabilirler. Yine taraflar başladıkları arabuluculuğu bitirmeye zorlanamazlar.
Arabulucu, önüne gelen tarafların eşitliğini gözetmek zorundadır. Bunu onlara eşit zaman ayırarak, eşit söz vererek ve sürece eşit katılmalarını sağlayarak yapar. Arabulucu taraflarla birlikte veya özel olarak görüşebilir
Arabulucu bir uyuşmazlıkta, bir çözüme ulaşmak amacıyla taraflara yardımcı olmak ve bu süreci etkinleştirmek üzere çalışır, taraflara bir çözüm dayatmaz. Taraflar kendi çözüm seçeneklerini kendileri oluştururlar.
Arabuluculuğun Yararları
1)Mahkemeden daha kısa sürer ve ekonomiktir. Dava boyunca yapılması gereken tüm masraflardan (posta gideri, bilirkişi, keşif vb. masraflar, yol giderleri gibi) ve yargılama nedeniyle adliyeye ayırmak zorunda kalınacak zamandan tasarruf etmiş olunur.
2)Sonuç, tarafların kontrolündedir.Uyuşmazlığın her aşamasında başvurulabilecek;arabulucu taraflarca seçilebilecektir.Anlaşmayla çözülür; iki tarafta kazanır, tarafların sosyal ve ekonomik ilişkileri devam eder.
3)Arabuluculuk sürecinde uyuşmazlıklar rahat bir ortamda ve açıkça konuşulabilecektir.Süreçte konuşulan herşey gizli tutulur. Güvenirlik ve gizlilik önemlidir; taraflar mahkeme önünde konuşamayacaklarını burada rahatlıkla konuşabilirler.Bu durum ticari itibar ve bilgiler ile aile mahremiyeti açısından büyük önem taşır.
4)Psikolojik ve sosyolojik riski azdır; daha az yeni sorun doğurur.
5) Arabuluculuğa başvurmakla mahkemeye gitme hakkı kaybedilmez.
6)Tarafların anlaştıkları yöntem ve çözüm tarzı esastır, esnektir.
7)Arabuluculuk anlaşması mahkeme kararına eşdeğerdir.
8)Taraflar arabulucuya başvurmak, süreci devam ettirmek, sonuçlandırmak ve bu süreçten vazgeçmek konusunda tamamen serbesttir. Tarafların kendi isteği ile başlattıkları bu süreç yine kendi istekleriyle sona erdirilerek mahkemeye başvurulabilecektir.Çözüme ulaşılamadığında her zaman yargı yoluna başvurmak olanaklıdır.
Taraflar aksini kararlaştırmadıkça, arabuluculuk sürecindeki tüm masrafları eşit olarak karşılayacaklardır.Arabuluculuk hizmetleri ücrete tabiidir. Bu ücret uyuşmazlığın konusuna, görev yapan arabulucu sayısına, dava açılıp-açılmamış olmasına ve konusu para olan anlaşmazlıklarda bedele göre değişmektedir.Mahkeme sürecinde ki masraflar ve avukatlık ücretleri dikkate alındığında arabuluculuk hizmetinin daha ekonomik olduğu görülmektedir.
Taraflar arabulucuyu, Arabuluculuk Daire Başkanlığının resmi web adresi olan www.adb.adalet.gov.tr adresinde yer alan güncel arabulucular listesinden ve adliyelerde ki arabuluculuk bürolarından seçebilirler.
Avukat Elife Kazancı